Реферат кабанбай батыр на казахском языке.?абанбай ?ожа??л?лы, ?аракерей ?абанбай, Дарабоз - ?аза? батыры. Азан ша?ырып ?ой?ан аты - Ерасыл. XVIII ?асырда жо??ар бас?ыншыларына ?арсы к?ресті? бел ортасында ж?рген ?олбасшыларды? бірі. Халы? арасында оны ?аракерей ?абанбай деп ата?ан. Найман ішіндегі ?аракерей руыны? Байжігіт тарма?ынан. ?абанбайды? жеті жасында ?кесі ?ожа??л, он алты жасында а?асы Есенбай жо??арлар ?олынан ?аза тап?ан. 16 жасар бала жау арасына жасырын барып, а?асын ?лтірген жо??ар батырын ?лтіріп, кек ал?ан. Осыдан кейін ол 5-6 жыл Зайсанда?ы Керей ішіне кетіп, ?пкесі Меруерт пен жездесі Берд?улетті? ?олында болады. Осында ж?ріп жыл?ы?а шап?ан жабайы ?абандарды жайратып, "?абан батыр" атанады. 1717 жылы Аяг?з шай?асында ерекше к?зге т?сіп, ?абанбай батыр атанады. 1723 жылы Т?ркістан ?ор?анысына, 1726 жылы Б?ланты шай?асына, 1730 жылы А?ыра?ай-Алак?л шай?асына, кейін Шы??ыстау, Ертіс бойында?ы шай?астар?а ?атысып, Абылай ханны? бас батырларыны? біріне айналады. 1741 жылы Шы??ыстауда?ы Ша?ан шай?асында а?боз атпен топ жарып, жау?а шап?аны ?шін Дарабоз атанады. 1751 жылы Ар?адан О?т?стік ?аза?стан?а - Ханбаба (Бара? с?лтанны? ?лкен ?лы) жоры?ы жасалды. ?лы ж?з жаса?ын ?зіне ?осып ал?ан 2 т?мен ?аза? ?скері, Сыр бойы, Шымкент, Сайрам, Ташкент ?алаларын жо??арлардан тазартып, Ташкентте Т?ле биді? билікке келуіне к?мектесті. Шыршы? ??ірінде Жо??ария?а айдалып бара жат?ан бірнеше мы? ?ара?алпа?ты ??т?арып ?алады. XVIII ?асырды? орта шенінде ?аза? хандары билік ?шін ж?ргізген к?рес шиеленіскен ша?ында Бара? с?лтан Кіші ж?зді? ханы ?біл?айырды ?лтірген. ?абанбай батыр Бара? с?лтан?а кін? та?ып, оны? Жо??ар ханды?ымен жа?ындасуына ?арсы ?рекет жасады. Осы?ан орай ?абанбай батыр тек Орта ж?зді? ішкі жа?дайларына ы?пал етіп ?ана ?оймай, Кіші ж?зде болып жат?ан тарихи о?и?аларды? да бел ортасында болды. 1752-1754 жылдары Жетісу, Тарба?атай, Алтай ?лкелерін жо??арлардан азат ету жоры?тарында ?абанбай бас?ар?ан ?аза? ?скері алдымен Іле, Бал?аш, ?аратал ??ірлерін жаудан тазарту?а ?атыс?ан. Осыдан кейін ?аза? жаса?тары Тарба?атайды? к?нгейі мен теріскейінде екі ба?ытта шабуыл?а шы??ан. К?нгейдегі ?скер тобын бас?ар?ан ?абанбай сарбаздарымен ?арак?л мен Нарынды, ?ржар мен ?атынсуды, Алак?л мен Барлы?ты азат етіп, терістік ба?ытта?ы Б?генбай ?скеріне ?осыл?ан. Баспан-Базар, Шор?а, Ма?ыра? шай?астарына ?атысып, Зайсан, Мар?ак?л, К?ршім ??ірлерін азат еткен. ?аза? жері бас?ыншылардан азат бол?аннан кейін ?абанбай батыр 1756 жылы жо??ар билеушісі ?мірсананы ?уып келген ?ытай ?скеріні? бетін ?айтару?а ат салысты. Шы?ыс айма?тар?а ел к?шіру, ?оныс б?лу ісіне араласты. Жо??ар ?стемдігі кезінде ?олдан шы?ып кеткен Шонжы, Нарын?ол, Кеген ??ірлерін ?ыр?ыздардан ?айтарып алу?а ?атыс?ан. ?ытаймен бітім жасал?аннан кейін, 1758 жылы ?ырк?йекте Барлы?тан ?рімжі ?аласына 300 жыл?ы айдап барып, ?аза?-?ытай саудасын бастап берді. ?кесі ?теке жыры?ты? кегін алу ?шін 500 адамды? ?олмен келген ?ыр?ыз батыры ?арабекке ауырып жат?анына ?арамастан ?ол бастап ?арсы шы?ып, ?абанбай жекпе-жекте ?арабекті ?лтірген. Сол с?тте ?зі де ат ?стінен ??лап т?сіп, ?аза?а ?шыра?ан. ?абанбай батыр есімі ел есінде са?тал?ан. Алматы облысында?ы б?рын?ы Андреев ауданында, Шы?ыс ?аза?стан облысыны? ?ржар ауданында, Жарб?ла? ауданында, Алматы, Семей, ?скемен, Талды?ор?ан ?алаларында?ы бір-бір к?шеге, сондай-а? Аяк?з ?аласында орналас?ан танк дивизиясына ?абанбай есімі берілген. Алматы облысыны? Алак?л ауданыны? орталы?ында?ы ?шарал ?аласында батыр?а ескерткіш орнатыл?ан. 1992-1993 жылдары б?рын?ы Талды?ор?ан ж?не Семей облыстарында ?абанбай батырды? 300 жылды?ы аталып ?тіліп, ?лкен ас берілді. Астана ?аласыны? іргесінде батыр?а ескерткіш-монумент орнатыл?ан. Стамбулды? Бахырк?й ауданы, Атак?й ала?ында?ы Киікті саяба?ында батыр бабамыз?а е?селі ескерткіш орнатылды. К?рген жанны? к?зі тойып, к??ілі ?уанар туынды. Б?л - ?уежай?а таяу, ?алада?ы аса к?рнекті жер. Ескерткіш жобасын жаса?ан ?зірбайжан м?сіншісі Ру?и мырза. Мерекелік шара ?стінде аудан ?кімі Атеш Ун?л мырза ?абанбай ескерткіші ?ойыл?ан Киікті саяба?ын б?дан былай ?аза? саяба?ы деп атау ж?ніндегі шешімін жария етті. Батыр туралы жыр-дастандар, зерттеу е?бектері аз емес. ?абанбай батырды? ?мірі мен ерлік к?ресі Б?хар, А?тамберді, ?мбетей, Дулат, Т?ті?ара т. б. халы? а?ындары жырларына ар?ау бол?ан. ?аза?стан Республикасы ?лтты? ?ылым академиясыны? к?не ?олжазбалар б?лімінде ?абанбай?а арнал?ан жырларды? т?рт н?с?асы, ?ытай ?аза?тарында он?а тарта н?с?асы са?тал?ан. Б?л жырларды жинау?а Ш. У?лиханов, С. Торай?ыров, ?. Халид?лы, ?ытайда т?ратын ?аза? ?алымдары З. С?нік, Б. Сады?ан т. б. к?п е?бек сі?ірген. Мемлекеттік сыйлы?ты? лауреаты, к?рнекті жазушы ?абдеш Ж?маділов "Дарабоз" тарихи романын жары??а шы?арды. Ссылки на скачивание:
 |